Đàn nhị (đàn cò): Cấu tạo, âm thanh, cách lên dây đàn nhị và đàn nhị giá bao nhiêu?

Đàn nhị (đàn cò): Cấu tạo, âm thanh, cách lên dây đàn nhị và đàn nhị giá bao nhiêu cũng như đàn nhị có mấy dây là hàng loạt câu hỏi xoay quanh đàn nhị hay còn gọi là đàn cò. Đàn nhị hay đàn cò là một loại nhạc cụ dân tộc Việt Nam. Để tìm hiểu rõ hơn về loại đàn nhị này hãy tham khảo bài viết dưới đây.

Giới thiệu về đàn nhị

Đàn nhị còn được gọi là đàn cò, là một nhạc cụ thuộc bộ dây. Đàn có 2 dây nên có tên gọi là đàn nhị. Xuất hiện ở nước ta vào khoảng thế kỷ X, được người Kinh, Tày, Thái, Nùng, Dao, Mường, Khmer… sử dụng nhiều.

Đàn nhị còn có nhiều tên gọi như:

• Người Kinh gọi là đàn líu
• Người Mường gọi là Cò Ke
• Còn người miền nam lại gọi đàn nhị bằng tên dân dã đàn Cò.

Mỗi dân tộc làm đàn nhị có chút khác biệt trong cấu tạo. Tuy nhiên vẫn có cấu tạo phổ biến sau:

Cấu tạo

Đàn nhị gồm các thành phần: Ống nhị (bát nhị), cần nhị, trục dây, dây nhị, cử nhị, cung vĩ. Loại đàn nhị thông dụng hiện nay có những bộ phận chính như sau:

• Bát nhị (còn gọi là ống nhị): là bộ phận tăng âm (bầu vang) rỗng ruột, hình hoa muống, làm bằng gỗ cứng. Bát nhị có 2 đầu, đầu này bịt da rắn hay kỳ đà, còn đầu kia xòe ra không bịt gì cả. Ngựa đàn nằm ở khoảng giữa mặt da.
• Dọc nhị (còn gọi là cần nhị, cán nhị): dáng thẳng đứng, đầu hơi ngả về phía sau, gốc cắm xuyên qua lưng bát nhị, gần phía mặt da.
• Trục dây: trục trên và trục dưới đều gắn xuyên qua đầu dọc nhị nằm cùng hướng với bát nhị.
• Dây nhị: Trước đây dây đàn được làm bằng sợi tơ se, ngày nay làm bằng nilon hoặc kim loại. Dây kim loại cho âm thanh chuẩn hơn nhưng không ngọt ngào bằng dây tơ hay dây nilon. Dây đàn chỉnh theo quãng 4 đúng, quãng 5 đúng, quãng 7 thứ… nhưng phổ biến nhất là quãng 5 đúng.
• Cử nhị (hay khuyết nhị): là một sợi dây tơ se neo 2 dây đàn vào gần sát dọc nhị, nơi dưới hai trục dây. Có khi cử nhị là một khung áo buộc gần sát dọc nhị, hai dây đàn xỏ qua hai lỗ khung này. Cử nhị là bộ phận để điều chỉnh cao độ âm thanh. Nếu bạn kéo cử nhị xuống, 2 dây đàn sẽ ngắt quãng hơn, tạo ra âm thanh cao hơn. nếu bạn đẩy cử nhị lên khi đàn 2 dây sẽ phát ra âm thanh trầm hơn vì quãng dây dài hơn. Tuy nhiên để lên dây đàn người ta còn vặn trục dây nữa.
• Cung vĩ: làm bằng cành tre, cành lớp hay gỗ có mắc lông đuôi ngựa. Những lông đuôi ngựa nằm giữa hai dây đàn để kéo đẩy, cọ xát vào dây đàn tạo ra âm thanh. Do những lông đuôi ngựa mắc liền hai dây đàn nên ta không thể tách rời cung vĩ khỏi thân đàn. Ở Trung Quốc vẫn có một số loại đàn nhị và hồ cầm có cung vĩ rời.

Tính năng

Âm vực của đàn nhị rộng hơn 2 quãng tám nên âm thanh nghe rõ ràng, trong sáng, mềm mại. Để giảm độ vang, thay đổi âm sắc hãy:

• Dùng đồi gối trái bịt một phần miệng loa xòe của bát nhị khi ngồi trên ghế đàn.
• Sử dụng ngón chân cái chạm vào da của bát nhị nếu ngồi trên phản hoặc chiếu kéo đàn.

Khi đó, âm thanh của đàn nhị lại trở nên mơ hồ, xa vẳng, lạnh lẽ và tối tăm diễn tả rõ nét tâm trạng thầm kín…

Sử dụng

Đàn nhị đóng vai trò quan trong trong nghệ thuật hát Xẩm. Ngoài ra còn được sử dụng trong dàn nhã nhạc, phường bát âm, chầu văn, tài tử và dàn nhạc tổng hợp.  Ngày nay, đôi khi đàn nhị xuất hiện trong dàn nhạc rock, pop để tăng màu sắc cho âm thanh.

Cách sử dụng: Tay trái giữ dọc nhị và bấm vào dây đàn bằng lòng ngón tay hoặc đầu ngón tay. Tay phải cầm cung vĩ kéo đẩy để tạo ra âm thanh.

Có nhiều kỹ thuật đàn như ngón vuốt, ngón láy, ngón nhấn, ngón chuyền để cung vĩ ngắt, cung vĩ rung, cung vĩ rời, cung vĩ liền…

Cách lên dây đàn nhị

Có nhiều cách lên dây đàn nhị khác nhau như lên dây ở quãng 3, quãng 4, quãng 5, quãng 6. Cách phổ biến nhất là lên dây ở quãng 5. Ví dụ cử nhị đang nằm ở khoảng 1/3 cần đàn tính từ đầu đàn thì lên dây như sau:

• Dây nhỏ (Dây ngoài): E5.
• Dây lớn (Dây trong): C5.

Cách chơi đàn nhị

Đàn nhị có âm vực nằm ở khoảng 3 quãng 8. Để chơi đàn nhị thường dùng cả hai tay phải và trái.

Tay phải

Là tay được sử dụng để cầm cung vĩ. Người chơi càng điêu luyện thì càng điều khiển được lựa chạm và kéo tạo ra âm thanh bay bổng, mềm mại hoặc mạnh mẽ, dứt khoát.

Có 4 kỹ thuật chơi đàn nhị, đó là cung vĩ liền, cung vĩ ngắt, cung vĩ rời và cung vĩ rung.

• Cung vĩ liền: Cầm cung vĩ kéo những nốt nhạc quyện từ nốt này sang nốt khác như khi luyến láy giọng hát.
• Cung vĩ rời: Cầm cung vi kéo những nốt nhạc, nốt nhạc này rời nốt nhạc kia. Điều này có nghĩa là không luyến.
• Cung vĩ ngắn: Sử dụng cung vĩ kéo các nốt nhạc gãy gọn và dứt khoát.
• Cung vĩ rung: Sử dụng cung vĩ kéo đi kéo lại liên tục một nốt thường để diễn tấu những đoạn cao trào, khẩn cấp và vui vẻ.

Tay trái

Dùng tay trái bấm ngón tay vào dây đàn để tạo tạo ra các nốt nhạc. Tuy nhiên cần phải bấm như thế nào để tạo ra các âm sắc khác nhau? Đó là sử dụng các kỹ thuật ngón rung, ngón vuốt, ngón nhấn, ngón lay và bật dây.

• Ngón rung: Bấm nhẹ liên tục vào dây đàn để tạo độ ngân rung mềm mại.
• Ngón vuốt: Vuốt từ trên xuống dưới hoặc từ dưới lên trên dây đàn. Âm vuốt có tác dụng làm tiếng đàn trở nên mềm mại, uyển chuyển gần giống như giọng hát.
• Ngón nhấn: Giúp âm thanh cao lên 1 cung.
• Ngón láy hay ngón vỗ: Sử dụng ngón cái bấm vào một nốt trên dây đàn, ngón trỏ thì ấn thả liên tục vào nốt cao hơn kề nốt ngón cái. Sử dụng kỹ thuật ngón láy để diễn tả sự quyến luyến, bịn rịn, ngậm ngùi không nỡ chia xa.
• Bật dây: Người dây không dùng cung vĩ, thay vào đó là dùng ngón tay khều khều dây đàn để tạo ra âm thanh.

Ví trí của đàn nhị trong các dàn nhạc

Trong các dàn nhạc dân tộc, nhá nhạc cung đình Huế, phường bát âm, tuồng, chèo, cải lương hay vọng cổ, đàn nhị đầu góp mặt dưới hình thức độc tấu, hòa tấu hoặc song tấu.

Nhờ sự mượt mà, uyển chuyển của đàn nhị mà đã tạo vị thế quan trọng trong các dàn nhạc. Sự mượt mà, uyển chuyển là chất keo kết nối các nhạc cụ khác hòa quyện với nhau.

Vậy đàn nhị giá bao nhiêu?

Thông thường, tùy vào dòng đàn nhị và chất lượng của đàn mà giá đàn nhị khác nhau.

• Đàn Nhị 1 Việt Nam TMN01 (Đàn Cò) Sản phẩm này có giá trung bình khoảng : 600.000 vnđ

• Đàn Nhị 2 Việt Nam TMN02 (Đàn Líu) Giá đàn nhị 2 TMN02 được bán với giá: khoảng 800.000 vnđ
  

• Đàn Nhị Việt Nam BDCN Giá đàn BDCN hiện nay bán với giá: 550.000 vnđ
  

• Đàn Nhị Đôn Hoàng Thượng Hải Trung Quốc 01A Giá đàn nhị 01A được bán với giá khoảng 1.200.000 vnđ.
  

• Đàn Nhị Đôn Hoàng Thượng Hải Trung Quốc 01B Giá đàn nhị 01B hiện nay bán với giá là khoảng 1.400.000 vnđ.

Trên đây là một số thông tin cơ bản về đàn nhị, cấu tạo, âm thanh, cách lên dây đàn nhị và đàn nhị giá bao nhiêu . Mong rằng chia sẻ này hữu ích cho bạn đọc và đừng quên chia sẻ nó đến cộng đồng những người yêu âm nhạc nhé!.